Bức tranh toàn cảnh về Bokeh

05/03/2016, 08:37 AM

Nhân nói đến độ sâu trường ảnh, Binhminhdigital Nha Trang phát hiện một chi tiết rất thú vị và muốn chia sẻ cùng các bạn, đó chính là bokeh. Bokeh là một thuật ngữ vay mượn và phiên âm từ tiếng Nhật với nghĩa nguyên thủy là “mờ, nhòe”.

Bokeh thực chất là những vùng chuyển tiếp từ vùng sắc nét sang vùng mờ nét và kể cả vùng mờ nét hoàn toàn của một bức ảnh chứ không do kĩ thuật chụp hoặc do ống kính máy ảnh gây mờ nét, trượt nét. Cách nó xuất hiện trên hình ảnh như sau: Các tia sáng phát ra từ những điểm trong vùng DOF sẽ đi vào ống kính đến cảm biến máy ảnh và hội tụ một cách rõ nét trên đó. Những tia sáng phản xạ từ những điểm nằm ngoài vùng lấy nét của máy ảnh cũng đi vào ống kính, nhưng thay vì hội tụ trên bề mặt cảm biến, chúng sẽ tập trung trước mặt phẳng cảm biến. Những điểm sáng này in bóng lên cảm biến vì thế cả máy ảnh lẫn mắt chúng ta không thể nhìn rõ được.

Kích thước và hình dáng của bokeh được quyết định bởi số lá khẩu cấu thành nên khẩu độ của ống kính. Vì vậy, bokeh thường là những hình đa giác có từ 5 đến 9 cạnh, thậm chí đến 14 như bokeh được tạo ra khi chụp với ống kính Laowa 105mm f/2.0 STF. Số lá khẩu càng nhiều bokeh càng tròn. Nếu khẩu mở nhỏ, bokeh sẽ có kích thước nhỏ và vì thế nên không thể phân biệt được số cạnh của nó. Thật ra, đây là lúc các cạnh của nó sắc nét nhất. Khi các lá khẩu dần dần mở ra và tại khẩu độ rộng nhất, bokeh sẽ đạt kích thước tối đa và giống như một hình tròn.

Ngoài độ lớn của khẩu độ, khoảng cách ngắm và độ dài tiêu cự cũng góp một phần ảnh hưởng đến độ lớn của bokeh. Các yếu tố này có mối quan hệ bắc cầu với bokeh. Theo đó, khi tăng khoảng cách chụp và tăng độ dài tiêu cự lên, độ sâu trường ảnh sẽ thu hẹp dần, lúc đó, kích thước của bokeh cũng tăng lên. Ngược lại, khi giảm giá trị hai chỉ số này, độ sâu trường ảnh sẽ kéo dài ra và làm giảm kích thước bokeh.

Tuy mờ ảo nhưng bokeh cũng có chất lượng. Bokeh đẹp không có sự sắc nét, rõ rệt như hình tròn hình học. Bokeh đẹp sẽ cho cảm giác dịu mắt, các vòng tròn mềm mại và sáng mịn, giữa các khu vực mờ có sự chuyển tiếp hài hòa. Bokeh đẹp hay không là do ống kính của máy ảnh. Hầu hết, các ống kính đều có quang sai, có nghĩa là các điểm mờ nét sẽ không nhận được lượng ánh sáng đồng đều mà có xu hướng nhận thêm ánh sáng vào tâm hoặc rìa (1). Ở khía cạnh khác, nếu ống kính hoàn hảo, các bề mặt thấu kính được tráng phủ các lớp vật liệu loại bỏ hoàn toàn hiện tượng quang sai, bokeh sẽ sáng đều và hoàn hảo về mặt kĩ thuật: sắc nét, các cạnh rìa, vòng sáng được xác định một cách dễ dàng (2). Nhưng bokeh ở trạng thái này không hẳn được các nhiếp ảnh gia chào đón. Một bokeh tuyệt vời và như ý muốn phải có sự sáng đều và hoàn toàn không xác định được các cạnh (3). Đây là trạng thái chuyển tiếp giữa một bokeh tệ và một bokeh quá hoàn hảo đến độ cứng nhắc.

(1) (2) (3)

Xem thêm: Sơ lược về độ sâu trường ảnh (Tiếp theo)

Như đã nói ở phần đầu, bokeh gồm hai loại: Out of Focus Highlight và Focus Transition. Trong đó, Out of focus highlight là bokeh nằm trong vùng mờ nét hoàn toàn. Focus Transition là loại bokeh nằm trong vùng chuyển tiếp, quyết định sự dịu dàng, mềm mại, mát mắt của hình ảnh.

Bokeh có thể xuất hiện trong khu vực tiền cảnh hoặc hậu cảnh của một bức ảnh. Tùy theo vị trí xuất hiện của chúng, chúng ta có các loại ảnh bokeh sau:

- Transition Bokeh: Khi thay đổi độ sâu trường ảnh, bokeh xuất hiện trong quá trình chuyển đổi này và người chụp phải tinh tế lựa chọn lúc nào và điểm nào để bắt đầu dùng hiệu ứng này.

- Bokeh phía sau: Trong loại ảnh này, đối tượng chính của bức ảnh sẽ nằm phía trước. Nền mờ phía sau với hiệu ứng bokeh lung linh nhiều màu sẽ làm nổi bật chủ thể chính lên. Loại ảnh này rất hiệu quả khi chụp chân dung.

- Bokeh phía trước: Nhiều người e ngại bokeh lung linh nằm phía trước sẽ thu hút ánh mắt người nhìn, làm chủ thể chính trở nên mờ nhạt. Nhưng điều đó cũng không hoàn toàn chính xác. Bokeh phía trước tạo hiệu ứng mới lạ, giúp chủ thể chính bắt mắt hơn.

- Bokeh tia sáng: Loại bokeh này xuất hiện từ những bóng đèn điện hoặc những đốm nhỏ phát sáng. Chúng có thể xuất hiện trên bề mặt phông nền phía trước hoặc phía sau.

Dù mờ ảo nhưng bokeh mang lại hiệu ứng kích thích thị giác không thua gì những chủ thể sắc nét, rõ ràng. Đôi khi, boketh trở thành chủ thể chính trong những bức ảnh mang đậm tính nghệ thuật. Một điều nữa, bokeh không chỉ xuất hiện khi chụp ánh đèn, nến, sao…Chỉ cần thay đổi các thiết lập ống kính, bạn có thể hoàn toàn tạo ra một bức ảnh bokeh đẹp, bất kể ngày hay đêm. Cùng theo dõi những bức ảnh dưới đây để thấy rõ điều đó: